ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ
¨Το μέλλον του δάσους και το δάσος του μέλλλοντος¨
Περιβάλλον και Κοινωνία

Η Δασοπονία ως Οικονομία Περιβάλλοντος –
– Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές
(Νικ. Ι. Στάμου, Α.Π.Θ.)

Προτάσεις

Εντατικοποίηση της αειφορικής πολυλειτουργικής διαχείρισης, με σχετική εναρμόνιση της δασικής νομοθεσίας και με εκ των προτέρων αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιδράσεων της εν λόγω εναρμόνισης (στο στάδιο του σχεδιασμού της εναρμόνισης)

Διαμόρφωση και καθιέρωση νέων σύγχρονων προδιαγραφών και μεθόδων εκτίμησης της συνολικής αξίας του δάσους και των δασικών εκτάσεων.

Καθιέρωση της εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγησης δασοπονικών προγραμμάτων και έργων, με κριτήριο την αξία των επιδράσεών τους στο σύνολο των πολλαπλών λειτουργιών.

Προ πάσης συζήτησης για αναθεώρηση των σχετικών με τα δάση και τις δασικές εκτάσεις διατάξεων του Συντάγματος, ανάπτυξη ανοικτού σχετικού διαλόγου και αντικειμενική (επιστημονική) αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιδράσεων των ενδεχόμενων ρυθμίσεων, πριν αυτές τεθούν για έγκριση στην Βουλή.

Ερμηνευτική νομοθετική αναγνώριση της κτηνοτροφικής χρήσης ως παραδοσιακής δασικής χρήσης και ενιαία ολοκληρωμένη πολυλειτουργική διαχείριση δασών και δασικών βοσκοτόπων υπό την αρχή της αειφορίας των πολλαπλών λειτουργιών.

Σύνταξη (επί τέλους) του δασολογίου με ταυτόχρονη:
o καταγραφή των στοιχείων των πρώην δασικών εκτάσεων, που το έτος 1975 αποτελούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις και νομοθετική αμφοτεροβαρής ρύθμιση του αποχαρακτηρισμού αυτών
o απαγόρευση κάθε δικαιοπραξίας και κάθε διοικητικής έγκρισης επί εκτάσεων, στις οποίες καταστρέφεται η δασική βλάστηση

Ένταξη (επί τέλους) όλων των δασών και δασικών εκτάσεων υπό συστηματική αειφορική πολυλειτουργική διαχείριση, με νέες σύγχρονες σύμφωνα με τα περί δασοπονίας ως οικονομίας περιβάλλοντος προδιαγραφές. Οι περιβαλλοντικές λειτουργίες των δασικών και δασολιβαδικών οικοσυστημάτων και οι γενικότερες εξελίξεις (σχετικά με το κλίμα, την απορρύπανση της ατμόσφαιρας, των νερών και των εδαφών) έφεραν στην επιφάνεια και κατέστησαν περιβαλλοντικά παραγωγικά τα μη ξυλοπαραγωγικά υποβαθμισμένα δασικά οικοσυστήματα (υποβαθμισμένα δάση, δασικές και δασολιβαδικές εκτάσεις, φρυγανότοπους). Δεν θα τεθούν και αυτά κάτω από σκόπιμη σχεδιασμένη ολοκληρωμένη διαχείριση;

Καταπολέμηση των χαμηλών εισοδημάτων του ορεινού χώρου με περιβαλλοντική δασική εργασία και αποκόμιση «πιστωτικών» δικαιωμάτων ρύπανσης, αντί της αντιπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς με αποχαρακτηρισμούς δασικών βοσκοτόπων σε βοσκοτόπους. (Η ένταξη των οικοσυστημάτων της προηγούμενης παραγράφου στη συστηματική ολοκληρωμένη διαχείριση υπηρετεί ουσιαστικά και τον προκείμενο στόχο).

Δημιουργία αγρολιβαδοδασικών οικοσυστημάτων συστημάτων ενεργειακής βιομάζας στην υποβαθμισμένη χημικά πεδινή αγροτική γη, αντί της προώθησης των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων στα βουνά.

Ουσιαστική αναδιάταξη και εναρμόνιση των δυνάμεων και των προγραμμάτων εκπαίδευσης στα δασολογικά / δασοπονικά ΑΕΙ / ΤΕΙ.

Διαμόρφωση πολιτικής δασικής έρευνας και διαμόρφωση κανόνων χρηματοδότησης της δασικής έρευνας, με κεντρικό κριτήριο την παραγωγή εφαρμόσιμων στη δασική πράξη αποτελεσμάτων, στα πλαίσια των νέων κατευθύνσεων της δασοπονίας – οικονομίας περιβάλλοντος.

Δημιουργία ενός βήματος συνεχούς διαλόγου για την αειφορική πολυλειτουργική διαχείριση του ελληνικού δάσους.

Διαρκώς επίκαιρες ερωτήσεις:
• Σε ποιους απευθύνεται το παραγόμενο από τις δασικές παραγωγικές μονάδες προϊόν; Ποιες οι μακροπρόθεσμες απαιτήσεις τους, Πώς ανταποκρινόμαστε σ΄ αυτές;
• Ο περιορισμός του δημόσιου τομέα, ο περιορισμός των δημοσίων δαπανών επιβάλλει σε πολύ αυστηρότερο βαθμό τον έλεγχο της οικονομικότητας στις παραγωγικές διαδικασίες, στην αγορά εφοδίων, στις επενδύσεις. Πως τον εφαρμόζουμε αυτόν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις κρατικές δασικές υπηρεσίες στο εξής;
• Πώς διοικούνται οι δασικές παραγωγικές μονάδες, πως βελτιώνουμε την παραγωγικότητα; υπάρχει ανάγκη διοικητικών καινοτομιών;
• Μπορούν κριτήρια και δείκτες αειφορικής διαχείρισης σε συνδυασμό με την σύγχρονη τεχνολογία (πληροφορική) να ενσωματωθούν στην διοίκηση / διαχείριση των δασικών εκμεταλλεύσεων; Πώς μετράμε την παραγωγικότητα στα πλαίσια των πολλαπλών λειτουργιών; Και πώς βελτιώνεται αυτή; Με ποιες παραδοσιακές μεθόδους αλλά και με ποιες καινοτομίες
• Ποια κενά διαπιστώνονται στην διασφάλιση της αειφορικής πολυλειτουργικής διαχείρισης;
• Ποιες σύγχρονες μέθοδοι περιοδικής απογραφής δασών και δασικών εκτάσεων είναι κατάλληλες, για να μας εφοδιάζουν με τις κατάλληλες για τον σκοπό αυτό πληροφορίες; Ποια είναι η καταλληλότερη υποχρεωτική περιοδική απογραφή;

• Είναι τα κριτήρια και οι δείκτες του Helsinky κατάλληλα και ισχυρά, ώστε να εναρμονίζουν μεταξύ τους διαφορετικά / αντιτιθέμενα ενδιαφέροντα κοινωνικών ομάδων και φορέων; Ποιο είναι το εξειδικευμένο για τη χώρα μας σύστημα δεικτών;
• Με την υφιστάμενη διοικητική διάρθρωση των περιφερειακών δασικών υπηρεσιών, πώς διασφαλίζεται η εκπλήρωση σε εθνικό επίπεδο των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών λειτουργιών των ελληνικών δασών; (Περιφερειακά Προγράμματα ανάπτυξης ↔ Εθνικό αναπτυξιακό πρόγραμμα δασών).
• Μπορεί και θέλει το Υπουργείο Ανάπτυξης και Τροφίμων να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις και τις εξελίξεις για μια Δασοπονία – Οικονομία Περιβάλλοντος; Μήπως ωρίμασε πλέον ο καιρός για Υπουργείο Περιβάλλοντος, στο οποίο θα ενσωματωθούν όλες οι με κύριο περιβαλλοντικό αντικείμενο υπηρεσίες και από το οποίο θα εκπορεύεται η συνολική περιβαλλοντική πολιτική; Η οποία (πολιτική) στη συνέχεια θα απευθύνεται σε όλα τα υπόλοιπα Υπουργεία, για να την ενσωματώνουν στις επί μέρους τομεακές τους πολιτικές; (κατά το πρότυπο της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ε.Ε);
• Πώς αποκαθίσταται η συνέχεια μεταξύ παραγωγής στις Περιφέρειες και εφαρμογής της όποιας παραγόμενης από το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων δασικής περιβαλλοντικής πολιτικής;
• Ως στελέχη του δημόσιου τομέα υπηρετούμε το δημόσιο συμφέρον, με τη έννοια αυτή δεν μπορούμε να ξεχωρίζουμε πολιτικές παρατάξεις στην εκτέλεση του έργου μας, αλλά και δεν μπορούν πολιτικές παρατάξεις να μας διαχωρίζουν σε ημέτερους και μη, και ανάλογα να προβαίνουν στην κάλυψη των θέσεων (που με μόνο το προφίλ των απαιτήσεων του έργου της θέσης αποκλειστικά πρέπει να στελεχώνονται). Έχουμε δυνατότητα να ετοιμάσουμε ένα σχετικό αντικειμενικό σχήμα προσόντων και κριτηρίων; Οι απαιτήσεις πλέον από τη δασοπονία έχουν αλλάξει σημαντικά.
• Ως στελέχη του ιδιωτικού τομέα, δεν μπορούμε παρά να λαβαίνουμε υπόψη το σύνολο των λειτουργιών των φυσικών δασικών οικοσυστημάτων. Η αποδυνάμωση των δημόσιων δασικών υπηρεσιών, μακροπρόθεσμα δεν αποβαίνει σε όφελος του ιδιωτικού επαγγελματικού δασικού τομέα, διότι προηγουμένως αποβαίνει σε βάρος των δασικών οικοσυστημάτων. Ποιος μπορεί να αντιλέξει, στο ότι οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις του Π.Δ. 126 εξελίχθηκαν παράλληλα με την αποδυνάμωση της λειτουργικότητας και της αποτελεσματικότητας του δασοδιοικητικού συστήματος και με την απαξίωσή του; Απαξίωση που προωθείτο/ται και με δημόσιες δηλώσεις δημόσιων ανδρών μεγάλου πολιτικού βεληνεκούς, ταγμένων μάλιστα στον έλεγχο και στην αναβάθμιση της αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα (Μητσοτάκης, Ποττάκης κλπ); Μήπως όλοι οι σχετικοί φορείς θα πρέπει να συνεισφέρουν στην αναβάθμιση αντί στην απαξίωση του δημόσιου τομέα της δασοπονίας, στα πλαίσια των νέων αξιώσεων από αυτόν;

Ερωτήματα επί των αναπτυσσόμενων προσπαθειών και της επιχείρησης αποχαρακτηρισμών δασών και δασικών εκτάσεων
Νικ. Ι. Στάμου, Α.Π.Θ.
Πριν από κάθε νομοθετική πρόταση τροποποίησης υφιστάμενης νομοθεσίας ή πριν από νέα πρόταση, αξιολόγηση αυτής από την άποψη των περιβαλλοντικών της επιπτώσεων.
Ι. Μέσω συνταγματικών τροποποιήσεων
• Είναι αποτελεσματικός ο αποχαρακτηρισμός και προς την κατεύθυνση ποιού αποτελέσματος; Πόσοι θα επηρεαστούν θετικά, πόσοι αρνητικά και ποιο το συνολικό ισοζύγιο των επιδράσεων; Θετικό ή αρνητικό;
• Αυτοί οι οποίοι θα ωφεληθούν, θα αποζημιώσουν πλήρως αυτούς που θα επηρεασθούν αρνητικά; Για να είναι δυνατό κατ΄ αρχήν κάτι τέτοιο θα πρέπει οι ωφελούμενοι και οι ζημιούμενοι να είναι γνωστοί. Έχει γίνει κάτι τέτοιο; Αν ναι ποια είναι η χαρτογράφηση αυτών και γιατί δεν δημοσιοποιείται, αν όχι γιατί δεν γίνεται πριν τον μαζικό αποχαρακτηρισμό; Δεν είναι μόνο θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας των πολιτών, είναι επί πλέον και κυρίως θέμα επιπέδου της αποτελεσματικότητας της πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος. Με τον αποχαρακτηρισμό δημιουργούνται αυτόματα τεράστιες αξίες (γης) και τεράστιες περιουσίες, ταυτόχρονα χάνονται σημαντικές περιβαλλοντικές λειτουργίες τόσο για τις παρούσες όσο και για τις μελλοντικές γενιές: πόσοι και πόσο ωφελούνται, πόσοι και πόσο ζημιώνονται; Δεν χρειάζεται απάντηση; Πως εκπαιδεύεται η περιβαλλοντική συνείδηση και ευθύνη του πολίτη, όταν υποβόσκει η εικόνα της αναθεώρησης συνταγματικών διατάξεων για λόγους σκοπιμότητας;
• Πώς συνεκτιμώνται στις πολιτικές αποχαρακτηρισμού (δασικών και δήθεν λιβαδικών οικοσυστημάτων) τα περί μελλοντικών γενεών, περί δανεισμού του περιβάλλοντος από τα παιδιά μας και παράδοσης σ΄ αυτά τουλάχιστον όπως το κληρονομήσαμε από τους γονείς μας και τα περί ποιότητας ζωής; Δεν καταντούν αυτά τελικά υποκριτικά;

ΙΙ. Μέσω επιχειρούμενων νέων τροποποιήσεων του Ν. 998/79
• Αντί ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής διάστασης στην ορεινή γεωργία, επιχειρείται με τις προτάσεις περί τροποποιήσεων και περί αποχαρακτηρισμών του διατάξεων του 998/79 η «γεωργικοποίηση» του φυσικού δασικού και δασολιβαδικού περιβάλλοντος, πράγμα που αντίκειται στις κατευθυντήριες γραμμές της Ε. Έ. και στην Διακήρυξη του Perth το 2005. Είχαμε ενισχύσεις της κτηνοτροφίας με βάση τον αριθμό των ζώων → αυξήθηκε το ζωικό κεφάλαιο → υποβάθμιση των οκοσυστημάτων μέχρι καταστάσεων ερημοποίησης σε πολλές περιοχές, χωρίς να βελτιωθεί παράλληλα η διάρθρωση της κτηνοτροφίας → (αναγκαστική μέσω της ΕΕ) ενσωμάτωση περιβαλλοντικής διάστασης → καθιέρωση των ενισχύσεων ανά Ηα βοσκότοπου → κοντόφθαλμα και κακόγουστα επιχειρείται η αύξηση της έκτασης των βοσκοτόπων μέσω καταστροφολογίας και προσπαθειών αποχαρακτηρισμών, αποχαρακτηρίζοντας δηλαδή δασικά, δασολιβαδικά και φρυγανικά φυσικά οικοσυστήματα – βοσκότοπους και μετονομάζοντάς τα στην ουσία σε γεωργικές εκτάσεις !!! Ποιος να μας ακούσει ότι είναι αυτά προτάσεις από κρατικές υπηρεσίες στελεχωμένες από σύγχρονους επιστήμονες, οι οποίοι μάλιστα προωθούν «κανόνες ορθής γεωργικής πρακτικής» και ταυτόχρονα κινδυνολογούν για καταστροφή της κτηνοτροφίας από έλλειψη βοσκοτόπων!!!.