ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ
¨Το μέλλον του δάσους και το δάσος του μέλλλοντος¨
Περιβάλλον και Κοινωνία
ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ
Του
ΠΑΥΛΟΥ Ν. ΕΥΘΥΜΙΟΥ
Δασολόγου-Δρα Φυσ. Επιστημών
Καθηγητή Πανεπιστημίου (ΑΠΘ)
Κυρίες και Κύριοι
Αγαπητοί συνάδελφοι
1. Εισαγωγή
Τα δάση και οι δασ. εκτάσεις της Ελλάδας καταλαμβάνουν το 50% της χώρας. Από αυτά το 22% είναι δάση κωνοφόρων με μέσο ξυλαπόθεμα 54 κυβ. μέτρα/ha και το υπόλοιπο 78% είναι δάση πλατυφύλλων με μέσο ξυλαπόθεμα 28 κυβ. μέτρα/ha. Η διαμόρφωση του εδάφους είναι κατά 70% έντονα ορεινή και ημιορεινή. Με αυτά τα δεδομένα αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως αφ ενός την πολύ μεγάλη υποβάθμιση των Ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων και αφ ετέρου την εξαιρετική σημασία και σπουδαιότητα των δασών μας για την παραγωγή προϊόντων (ξυλωδών και μη-ξυλωδών) καθώς και για τις πολύτιμες λειτουργίες και υπηρεσίες που προσφέρουν στα 11 εκατομμύρια του πληθυσμού, οπουδήποτε και αν κατοικεί.
Η μακροχρόνια κακομεταχείριση και υποβάθμιση των Ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων άρχισε από τους αρχαίους χρόνους, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και οφείλεται σε πολύ συγκεκριμένα αίτια είτε ανεξέλεγκτων χρήσεων και αυθαιρεσιών, είτε σε ιστορικά γεγονότα, εθνικές κρίσεις και πολέμους ή ακόμη στην έλλειψη υποδομής, στην ανεπάρκεια του δασοπολιτικού, του θεσμικού-νομοθετικού πλαισίου, του δασοδιοικητικού συστήματος καθώς και στην πενιχρή χρηματοδότηση σε ανεπίτρεπτα χαμηλά επίπεδα. Ας σημειωθεί, ότι το Ελληνικό κράτος δίνει για όλες τις δαπάνες της δασοπονίας λιγώτερα από τρία (3) ΕΥΡΩ κατά στρέμμα δασικής γης.
Η Ελληνική Δασική Υπηρεσία που έχει το κύριο βάρος και την ευθύνη προγραμματισμού, σχεδιασμού, μελέτης, εκτέλεσης έργων, ελέγχου και συντονισμού των πάσης φύσεως δασοπονικών δραστηριοτήτων, σε μία κατά 85% δημόσια δασοπονία, έχει να επιδείξει ένα πολύ αξιόλογο έργο για την δημιουργία υποδομής, την διαχείριση και ανάπτυξη των δασικών πόρων της χώρας στα τελευταία 80-85 έτη, παρόλες τις προαναφερθείσες ελλείψεις και αντιξοότητες. Αυτή η επίδοση πρέπει να αναγνωρισθεί από όλους τους πολιτειακούς παράγοντες και οφείλεται κυρίως στον ενθουσιασμό και στην αυταπάρνηση των δασικών υπαλλήλων όλων των βαθμίδων.
2. Η ανάγκη αναμόρφωσης του δασοδιοικητικού συστήματος
Την 1. Οκτωβρίου 1836 δημοσιεύτηκε στο τεύχος 52 της εφημερίδας της Κυβερνήσεως το πρώτο Δ/γμα για την δασοδιοικητική διαίρεση του Ελλ. Κράτους σε οκτώ (8) δασονομεία με 32 τμήματα και 75 δασονομικούς φύλακες. Αυτή η αρχική συγκρότηση Δασικής Υπηρεσίας έγινε κυρίως με Βαυαρούς και λίγους Έλληνες και ανήκε στου Υπ. Οικονομικών. Το 1843 με διάταγμα απολύθηκαν όλοι οι βαυαροί δασικοί υπάλληλοι, ενώ το 1847 διορίσθηκαν οι πρώτοι Έλληνες δασολόγοι (Ευγ. Ωριγώνης και Παν. Βαλσαμάκης), που είχαν σπουδάσει στη Γερμανία.
Στον περιωρισμένο χρόνο αυτής της ομιλίας είναι αδύνατο να γίνει μια αναδρομή στην πολυκύμαντη ιστορία της Ελληνικής Δασικής Υπηρεσίας και της Ελληνικής Δασοπονίας σε συνδυασμό με τις πολλές και ταραχώδεις περιόδους του Ελληνικού Κράτους, μολονότι αυτή η αναδρομή θα ήταν πολύ χρήσιμη και διδακτική για τα δασοπονικά πράγματα και τα δασοδιοικητικά σχήματα που εφαρμόστηκαν κατά καιρούς στην πατρίδα μας.
Εκείνο που διαπιστώνει κανείς, είναι ότι σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης που έχουν μεγαλύτερη δασοπονική ιστορία, εμείς πολύ εύκολα και χωρίς μεγάλο προβληματισμό, αλλάξαμε πολλές φορές τις δομές και την λειτουργία των Δασικών Υπηρεσιών σε επιτελικό και περιφερειακό επίπεδο. Συχνά μάλιστα ανατρέψαμε επιτυχημένα και αποτελεσματικά σχήματα, προχωρώντας σε άστοχες αναδιαρθρώσεις, που επιδείνωσαν τον συντονισμό και την λειτουργικότητα της Κρατικής Δασικής Διοίκησης με ανεπίτρεπτη προχειρότητα. Μόνον στα τελευταία 35-40 χρόνια, που έζησα από μέσα ή από πολύ κοντά την Δασική Υπηρεσία, κάναμε 6-7 διαφορετικούς δομικούς οργανισμούς με απεμπόληση σημαντικών αρμοδιοτήτων, για να φθάσουμε στο σημερινό δασοδιοικητικό σχήμα, το οποίο είναι το χειρότερο των τελευταίων 50 ετών.
Σήμερα η Ελληνική Δασοπονία έχει το μοναδικό και πρωτοφανές σχήμα σε παγκόσμια κλίμακα, δηλαδή να είναι διασπασμένη σε 16 ανεξάρτητες Υπηρεσίες που ανήκουν σε 4 διαφορετικά Υπουργεία (Αγροτικής Ανάπτυξης, Εσωτερικών, Δημοσίας Τάξεως και ΥΠΕΧΩΔΕ) χωρίς κανέναν συντονισμό και χωρίς έλεγχο, παρά μόνον σε επίπεδο Πρωθυπουργού, ο οποίος βεβαίως δεν μπορεί να ασχολείται καθημερινά και συστηματικά με τα δασοπονικά προβλήματα.
Η Γεν. Δ/νση Δασών ανήκει στο Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης χωρίς αρμοδιότητες συντονισμού και ελέγχου των 13 περιφερειακών Υπηρεσιών της χώρας οι οποίες ανήκουν στο Υπ. Εσωτερικών, χωρίς οποιοδήποτε έλεγχο από την Κεντρική Υπηρεσία και χωρίς σύνδεση με τις Νομαρχίες, όπου δεν υπηρετούν δασικοί υπάλληλοι με ευθεία γραμμική σχέση, είτε προς τον Νομάρχη ή προς το Υπ. Εσωτερικών. Θέματα Φυσικού Περιβάλλοντος και προστατευομένων περιοχών ανήκουν στην αρμοδιότητα του ΥΠΕΧΩΔΕ με υπεύθυνους μηχανικούς και αρχιτέκτονες χωρίς στοιχειώδη δασολογική παιδεία. Τέλος ένας πολύ σημαντικός τομέας δηλ. των Δασικών Πυρκαγιών με τον Ν. 2612/1998 μεταφέρθηκε στην Πυροσβεστική Υπηρεσία, δηλ. στο Υπουργείο Δημ. Τάξεως, που θα διαπιστώσουμε τι σημαίνει αυτό για μια μεσογειακή χώρα, όταν εμφανισθούν ξηροθερμικά καλοκαίρια με ανέμους, όπως π.χ. το 1977, 1985, το 1988, το 1997 και το 2000.
Αυτό το σχήμα σημαίνει με απλά λόγια πλήρη διάλυση και απορρύθμιση κάθε έννοιας Διοικήσεως, χωρίς κάποιον συντονισμό και χωρίς αναπτυξιακή στρατηγική, που σημειωτέον ότι αυτή έχει εκπονηθεί στο ΙΔΕΘ και ισχύει επισήμως από το 1986 για μία 25ετία. Αυτό οφείλεται εν πολλοίς στο ότι δεν υπάρχει ανώτατο κεντρικό όργανο κατεύθυνσης, συντονισμού και ελέγχου μια ενιαίας ορθολογικής δασοπονίας σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς δασοπονικής πρακτικής.
Κυρίες και Κύριοι,
Σε όλες τις δασοπονικά αναπτυγμένες χώρες Ανατολής και Δύσεως, Βορρά και Νότου η Δασική Υπηρεσία ανήκει σε ένα Υπουργείο και έχει κατακόρυφη γραμμική διάρθρωση σε τρία (3) επίπεδα, δηλαδή
– Γεν. Δ/νση Δασών
– Περιφερειακές Επιθεωρήσεις και
– Διευθύνσεις Νομαρχιών με ή χωρίς δασαρχεία ανάλογα με την κατανομή και τις ιδιομορφίες των δασικών οικοσυστημάτων κάθε Νομού.
Ο συντονισμό της στρατηγικής και τακτικής ανάπτυξης, ο έλεγχος και η αντιμετώπιση των δασοπονικών προβλημάτων, σε σχέση με τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, οφείλουν να προέρχονται και να ενσωματώνονται από/σε ενιαίο δασο-διοικητικό σύστημα.
Οι θεμελιώδεις αρχές άσκησης ορθολογικής Δασοπονίας :
– Δυναμική και Πολυδιάστατη Αειφορία,
– Πολλαπλή και βελτιστοποιημένη χρήση των δασών,
– Προστασία και βελτίωση της βιοποικιλότητας,
– Οικονομικότητα πόρων με κοινωνική ευαισθησία,
– Εφαρμογή των αρχών Συστημικής Ολικής Ποιότητας,
πρέπει να συνδυάζονται με τις σύγχρονες τάσεις και κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις στον ευρύτερο χώρο, οι οποίες επιβάλλουν εύστοχες επιλογές και την ετοιμότητα διαρκούς προσαρμογής, χωρίς παραβίαση των ως άνω θεμελιωδών αρχών.
Τέτοιες εξελίξεις, που επηρεάζουν μία σύγχρονη δασοπονία είναι αδρομερώς οι εξής :
– Νέες τεχνολογίες Πληροφορικής
– Μέθοδοι εργασίας στο ύπαιθρο και στην βιομηχανία
– Χρήσεις δασών και ιεράρχηση προτεραιοτήτων
– Συγκρούσεις συμφερόντων και αρμονική διευθέτηση
– Ιδιωτικοποίηση, Απορρύθμιση (deregulation)
– Κυριαρχία δυνάμεων αγοράς
– Μη κυβερνητικοί οργανισμοί (ΝGOs)
– Περιβαλλοντικές οργανώσεις
– Πιέσεις συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων-συμμετοχικές διαδικασίες
– Οριζόντιος και κατακόρυφος ανταγωνισμός επαγγελματικών φορέων-Lobbying
– Δίκτυα συμφερόντων και clusters
– Τοπικές πολιτικές δυνάμεις και ΟΤΑ
– Διεθνείς συμβάσεις και δεσμεύσεις εφαρμογής
– Δασική Πιστοποίηση αειφορικότητας παραγωγής
– Μειωμένη κρατική χρηματοδότηση
– Κόστος και ανταγωνιστικότητα σε όλους τους τομείς
– Έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ
– Κοινή γνώμη με απαιτήσεις πειστικής ενημέρωσης
– Δημόσιες σχέσεις με καθοριστική σημασία
– Ανάγκες ευελιξίας και διαρκούς προσαρμογής συστημάτων, χρήσεων, εργασιών και επιπτώσεων.
Νομίζω, ότι δεν χρειάζεται να τονισθεί το γεγονός ότι η Δασοπονία έχει εισέλθει εδώ και 2-3 δεκαετίες σε μία φάση έντασης, πολυπλοκότητας και αναθεώρησης της παλαιάς πρακτικής, δηλαδή λήψεως αποφάσεων χωρίς να ρωτάει κανέναν και χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν.
3. Το νέο δασοδιοικητικό σύστημα
Η αναμόρφωση του δασο-διοικητικού συστήματος στην χώρα μας πρέπει να γίνει οπωσδήποτε μετά από μια εμπεριστατωμένη μελέτη, χωρίς βιαστικές ενέργειες, εκτός ίσως από μερικές άμεσες παρεμβάσεις για την μερική και απόλυτα αναγκαία άρση των δυσλειτουργιών του σημερινού σχήματος. Αυτό βέβαια προσωρινά εως ότου αποκρυσταλλωθεί ένα εύστοχο σύστημα για την μελλοντική δασο-διοικητική δομή και λειτουργία.
Ας σημειωθεί, ότι πολλές Δασικές Υπηρεσίες της Ευρώπης έχουν προβεί σε αξιόλογες αναμορφώσεις της δομής και λειτουργίας τους με πιο έντονο το παράδειγμα των Ομοσπονδιακών Δασών της Αυστρίας το 1997, που έχουν μετατραπεί σε Ανώνυμη Μετοχική Εταιρεία Ιδιωτικού Δικαίου με εξαιρετική ευελιξία και αποτελεσματικότητα.
Το νέο δασο-διοικητικό σύστημα μιας ενιαίας Δασικής Υπηρεσίας που θα ανήκει μόνον σε ένα Υπουργείο, είτε στο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ή στο ΥΠΕΧΩΔΕ, θα πρέπει να αρχίσει από την μελέτη των προβλημάτων, των αναγκών-αξιώσεων και των απαραίτητων αρμοδιοτήτων των επί μέρους δασικών οικοσυστημάτων, στα δασικά συμπλέγματα, τις δασικές εκτάσεις και τις διοικητικές διαιρέσεις της χώρας, Κατ΄αυτόν τον τρόπο θα διαρθρωθεί η δομή των Δασικών Υπηρεσιών και η χωροταξική κατανομή τους από το επίπεδο του τοπικού Δασονομείου, του Δασαρχείου ή των δασαρχείων που είναι αναγκαία κατά Νομό και της Δ/νσης Δασών του Νομού, που πρέπει να υπάγεται υπηρεσιακώς στον Νομάρχη και στον Περιφερειακό Δ/ντη ή Επιθεωρητή. Η εσωτερική διάρθρωση των δασαρχείων και των Διευθύνσεων Δασών μπορεί να είναι ενιαία ως προς τα τμήματα, μπορεί όμως να υπάρχουν και διαφορροποιήσεις ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των δασοπονικών, τεχνικών και περιβαλλοντικών αντικειμένων της περιοχής τους, Με μια συγκλίνουσα διαδικασία πρέπει να χωροθετηθούν οι Περιφερειακές Δ/νσεις ή καλύτερα Επιθεωρήσεις στις 13 Περιφέρειες που θα έχουν κυρίως συντονιστικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες, με ειδικευμένους δασολόγους. Οι ειδικευμένοι δασολόγοι των Επιθεωρήσεων στις Περιφέρειες θα έχουν διπλή ιδιότητα, δηλαδή 1)συντονιστική ιδιότητα στην ειδικότητά τους (Δασοκομία, Διαχειριστική, Υλοχρηστική, ’γρια Πανίδα, Δασοτεχνικά Έργα κ.λ.π.) για όλη την Περιφέρεια και β) ελεγκτική ιδιότητα για ένα μέρος π.χ. έναν Νομό της Περιφέρειας.
Τέλος, η Γεν. Δ/νση Δασών θα έχει το γενικό δασοπολιτικό, συντονιστικό και ελεγκτικό ρόλο για όλες τις υπ΄αυτήν Υπηρεσίες και πρέπει να στελεχωθεί με ειδικούς, επιτελικούς δασολόγους και δασοπόνους, μετά από μια αυστηρή-αξιοκρατική επιλογή προσωπικού από τους αρίστους της Ελλ. Δασ. Υπηρεσίας με εμβριθή γνώση στην ειδικότητα τους, πολυετή πείρα στη δασική πράξη και γνώσεις για τις εξελίξεις στην Διεθνή και ιδίως στην Ευρωπαϊκή Δασοπονία.
Είναι γνωστόν, ότι στην Ελλάδα έχουμε υπερβολικά ως παράλογα μεγάλα δασαρχεία και Νομοδιευθύνσεις σε σύγκριση με άλλες χώρες, που έχουν μακράν δασοπονική και δασοδιοικητική παράδοση. Νομίζω ότι θα πρέπει να αυξηθεί ουσιωδώς ο αριθμός των δασαρχείων. Έτσι π.χ. στον Νομό Δράμας αντί (2) δασαρχείων μπορούμε να έχουμε 4-7 δασαρχεία, ώστε να έχουν μικρότερες περιοχές ευθύνης, αμεσότερη σχέση και καλύτερη εποπτεία των δασοπονικών αντικειμένων. Αντίστοιχα, π.χ. στον Νομό Πιερίας αντί μιας Νομο-διεύθυνσης μπορούμε να έχουμε 2-4 δασαρχεία υπ΄αυτήν για τον Όλυμπο και τον ορεινό όγκο των Πιερίων κ.λ.π.
Ένα θέμα το οποίο πρέπει να μελετηθεί σε βάθος είναι οι μελέτες Δασικής Διαχείρισης και εκείνες του Κτηματολογίου και των Δασοτεχνικών Έργων να ανατεθούν είτε στις Δ/νσεις Δασών των Νομών ή να ενταχθούν σε μία Δασοτεχνική Εποπτεία, όπως ήταν παλαιότερα σε κάθε νομό της χώρας και είχαν μεγάλη επιτυχία και αποτελεσματικότητα (1956-1966).
Στη μελέτη του Νέου Δασο-διοικητικού Συστήματος πρέπει να αναλυθούν και να προβλεφθούν ειδικές ρυθμίσεις κα διατάξεις που θα αφορούν όλα τα θέματα εύρυθμης λειτουργίας και συνεργασίας των υπαλλήλων σε κάθε εξειδικευμένο πρόβλημα που είναι δυνατόν να τεθεί. Τα κύρια κεφάλαια της μελέτης πρέπει να καλύψουν:
1) Την διάρθρωση και την δομή της Υπηρεσίας
– σε επιτελικό (υπουργικό) επίπεδο Γεν. Δ/νσης
– σε περιφερειακό επίπεδο
– σε επίπεδο Δ/νσης Δασών κάθε Νομού
– σε επίπεδο Δασαρχείου (χωριστά για καθένα)
– σε επίπεδο Δασονομείου (εσωτερική διαίρεση κάθε δασαρχείου)
2) Την κατανομή αρμοδιοτήτων στους υπαλλήλους
– Δ/ντή, Δασάρχη, Τμηματάρχη
– Συνεργάτες και προϊσταμένους γραφείων
– Δασονόμους, δασοπόνους
– Διοικητικούς υπαλλήλους κατά τμήμα
Ιδιαίτερα πρέπει σε ειδικούς πίνακες καθηκόντων να ορισθεί χωρίς αμφισβήτηση (μονοσήμαντα) σε κάθε περίπτωση
– ποιός έχει ευθύνη λήψεως απόφασης
– ποιός έχει ευθύνη εκτέλεσης και
– ποιός οφείλει να συνεργασθεί στις ως άνω διαδικασίες
Βάσει αυτών συντάσσονται τα βιβλία καθηκόντων και οι ειξιδικευμένες αρμοδιότητες για αποφυγή παρεξηγήσεων, αλληλεπικαλύψεων και η σαφής περιγραφή των θέσεων εργασίας εκάστου υπαλλήλου (job description).
3) Τον τρόπο συμπεριφοράς και διοικήσεως, σύμφωνα με τα δεδομένα της σύγχρονης Διοικητικής Επιστήμης και της Εργασιακής Ψυχολογίας, για αποτελεσματική και καλλιεργημένη συμπεριφορά, χωρίς αυθαιρεσίες και απαράδεκτους εγωϊσμούς.
4) Την επιμόρφωση του προσωπικού σε όλα τα επίπεδα ιεραρχίας, κυρίως ως προς τον τρόπο συμπεριφοράς και ως προς την εύρυθμη και αποτελεσματική συνεργασία στις διάφορες περιπτώσεις λήψεως αποφάσεων και εκτέλεσης αυτών. Σαυτό το πλαίσιο χρειάζεται η πρόβλεψη διαρκούς επιμόρφωσης του προσωπικού σε τακτά χρονικά διαστήματα.
5) Την προετοιμασία όλων των νέων ρυθμίσεων του διοικητικού και διδακτικού υλικού των εντύπων της Υπηρεσίας, γύρω από όλες τις διοικητικές διαδικασίες.
6) Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των μέτρων του νέου δασο-διοικητικού συστήματος με τα κομβικά σημεία επίτευξης των διαφόρων φάσεων μέχρι την τελική εφαρμογή.
7) Πρόβλεψη ελέγχου και αναθεώρησης του νέου συστήματος με την παράλληλη θεσμοθέτηση ενός αρμόδιου Τμήματος Οργάνωσης και Μεθόδων, το οποίο θα παρακολουθεί και θα επεμβαίνει διορθωτικά, όπου και όταν κρίνεται απαραίτητη η διόρθωση κάποιων αποκλίσων, ή ίσως η λήψη μέτρων αναπροσαρμογής των αρχικών σχεδίων που αποδεικνύονται άστοχα στην πράξη.
Από όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα, γίνεται νομίζω αντιληπτό γιατί οι μεταρρυθμίσεις στο διοικητικό σύστημα μιας κρατικής Δασικής Υπηρεσίας στην Κεντρική Ευρώπη διαρκεί συνήθως 5-7 χρόνια και ότι δεν πρόκειται όπως σ΄εμάς για ένα Προεδρικό Διάταγμα, που το γράφουμε σε 5-6 εβδομάδες, το δημοσιεύουμε στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως και «εντελλόμεθα» την άμεση εφαρμογή με τα γνωστά αποτελέσματα.
Παράλληλα με την εκπόνηση της μελέτης για ένα εμπεριστατωμένο, σύγχρονο και με διάρκεια Δασο-διοικητικό Σύστημα για το σύνολο της Ελληνικής Δασοπονίας, θα πρέπει οπωσδήποτε να καθορισθούν επακριβώς με ένα λεπτομερή χωροταξικό σχεδιασμό οι χρήσεις γής γύρω από κάθε Δήμο ή Κοινότητα σε όλη την Ελληνική Επικράτεια. Έτσι θα χωροθετηθούν με Νόμο, που θα έχει ισχύ τουλάχιστον 20/ετίας, δηλαδή θα μπορεί να αναθεωρηθεί μόνον με άλλον νόμο μετά από 20 έτη, οι γεωργικές, δασικές, βιομηχανικές, οικιστικές κλπ. περιοχές. Οποιαδήποτε μερική ή ολική μεταβολή μίας εξ αυτών των υπο-περιοχών θα γίνεται με ανταλλαγή και παραχώρηση ισοδύναμων εκτάσεων, όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη εκτός της Ελλάδος και της Αλβανίας.
Έτσι μόνον θα γνωρίζουμε ποιες είναι τέλος πάντων οι δασικές εκτάσεις πάσης φύσεως, οι οποίες θα τελούν υπό το απόλυτο καθεστώς της Δασικής Νομοθεσίας και της Δασοπονικής Διαχείρισης, χωρίς να επιτρέπονται αυθαιρεσίες και ασύμβατες χρήσεις με απαράδεκτη ανοχή για δήθεν κοινωνικούς σκοπούς, π.χ. νομιμοποίηση αυθαιρέτων χωρίς ίχνος ευθύνης για το μέλλον αυτού του Τόπου. Το θέμα των καταπατήσεων και των άναρχης οικιστικής ανάπτυξης εις βάρος των δασικών εκτάσεων και των πολύτιμων γεωργικών εδαφών παρατηρείται δυστυχώς μόνον στην Ελλάδα και στην Αλβανία. Και βεβαίως πρέπει κάποτε να νοικοκυρευτούμε.
Σαυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να σεβαστούμε τις υπάρχουσες κοινωνικές ανάγκες και αξιολογώντας τις άγονες, αποβραχωμένες και ακατάλληλες εκτάσεις, όπου δεν μπορεί να αναπτυχθεί καμμία δασοπονία, να τις παραχωρήσουμε ή να τις πουλήσουμε για οικιστικούς σκοπούς, εστιάζοντας το ενδιαφέρον μας μόνο εκεί που υπάρχει προοπτική και μέλλον για δασοπονική ανάπτυξη με την ευρεία έννοια του όρου.
4. Αυτόνομη χρηματοδότηση της δασοπονίας
Ένας από τους ανασταλτικούς παράγοντες μείζονος σημασίας για την ανάπτυξη της Ελληνικής Δασοπονίας είναι η περιωρισμένη χρηματοδότηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, το Κεντρικό Ταμείο Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασών, από τις Δημόσιες Επενδύσεις και από τα τοπικά, νομαρχιακά και Περιφερειακά Ταμεία. Δυστυχώς αυτή η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την εφαρμογή του Π.Δ. 126/86, διότι τα χρήματα από τις ΚΕΔ (Κρατ. Εκμεταλλεύσεις Δασών), δηλ. από τις πωλήσεις ξύλου περιορίσθηκαν κατά 90-95% και έτσι το Κεντρικό Ταμείο Γ.Κ. και Δασών που εισέπραττε ένα σημαντικό ποσό χρημάτων, εισπράττει τώρα ένα πολύ μικρό ποσοστό 5-10% από τους Δασεργατικούς Συνεταιρισμούς.
Η ανάγκη σημαντικής αύξησης των πιστώσεων για την δασοπονία είναι προφανής, ιδιαίτερα σε εμάς, δεδομένου ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά δασοτεχνικά έργα διάνοιξης και πύκνωσης του δικτύου δασοδρόμων ως βασικής υποδομής για την προστασία, αξιοποίηση και ανάπτυξη των δασικών πόρων της χώρας. Συγχρόνως χρειάζονται πολλές καλλιεργητικές φροντίδες για την αναβάθμιση των υποβαθμισμένων δασικών οικοσυστημάτων, για αναδασώσεις μεγάλης κλίμακος, που σήμερα δυστυχώς περιορίζονται σε πολύ μικρές εκτάσεις και επίσης πρέπει να γίνουν πολλά ορεινά υδρονομικά έργα σε εκατοντάδες ενεργούς χειμάρρους και λεκάνες απορροής με πολύ δυσμενείς συνέπειες.
Πέραν αυτών όμως ως ενδεικτικών παραδειγμάτων μεγάλης κλίμακος, σε κάθε δασαρχείο υπάρχουν και εκτελούνται με πολλές δυσχέρειες 70-80 διαφορετικές εργασίες, που πρέπει να εκτελούνται συστηματικά υπό το πνεύμα μιας αειφορικής και πολυλειτουργικής δασοπονίας επ΄ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου και ιδιαίτερα του παραδοσόβιου πληθυσμού.
Σε άλλες χώρες, εδώ και πολλά χρόνια έχει εμπεδωθεί η πεποίθηση αυστηρής δασο-οικονομικής θεώρησης και διαχείρισης με σταθερό προβληματισμό του κόστους/οφέλους, της αποδοτικότητας και της επιλογής των επενδύσεων με πολλαπλά κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια. Σαυτό το πλαίσιο υπάρχει σταθερή προσήλωση και ανάλυση των εσόδων και εξόδων, διότι κατά κανόνα λειτουργούν με αυτόνομη χρηματοδότηση από τα δικά τους έσοδα, είτε πρόκειται για κρατική ή για ιδιωτική δασοπονική επιχείρηση. Κάθε χρόνο δημοσιεύονται λεπτομερή στατιστικά στοιχεία για την επιτευχθείσα παραγωγικότητα, για το κόστος ανά μονάδα παραγωγής και για την αποδοτικότητα των επί μέρους δασοπονικών δραστηριοτήτων. Με βάση αυτά τα στοιχεία γίνονται συγκρίσεις και αναλύσεις για τα αίτια και τις προϋποθέσεις επιτυχία ή αποτυχίας.
Βεβαίως τα απολογιστικά στοιχεία είναι πολύ καλύτερα στις περιπτώσεις δασών με μεγάλη ετήσια προσαύξηση 5-15 m3/έτος και ha και στις δασοπονικές επιχειρήσεις-δασαρχεία με καλή οργάνωση-διοίκηση (management).
Νομίζω ότι και στην Ελλάδα θα πρέπει να προωθηθεί πολύ περισσότερο η οικονομική σκέψη και η εμβριθής ανάλυση των δασοοικονομικών δυνατοτήτων, προχωρώντας σταδιακά στην αυτόνομη χρηματοδότηση με χρηστή διοίκηση και διαχείριση. Αυτό απαιτείται τώρα ακόμη περισσότερο, διότι διαφαίνεται η τάση περιορισμού των χρηματοδοτήσεων από τα κρατικά και δημόσια ταμεία. Χρειάζεται να διερευνήσουμε όλες τις εναλλακτικές λύσεις για εξασφάλιση χρημάτων για δασοπονική ανάπτυξη με δικούς μας πόρους και πηγές που θα ευρίσκονται υπό τον έλεγχο των Δασικών Υπηρεσιών σε όλη την επικράτεια.
Πριν κλείσω αυτήν την εισήγηση, επιτρέψτε μου να παραθέσω μερικές σκέψεις και προτάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση:
1) Τα έργα βασικής δασικής υποδομής σε κάθε υπηρεσιακή μονάδα θα πρέπει, με πλήρη μελέτη και επιχειρηματολογία για την σκοπιμότητα εκτέλεσης και τα αναμενόμενα οφέλη, να χρηματοδοτούνται από το Κράτος, ή γενικά από τον Δασο-ιδιοκτήτη. Εννοείται, ότι σαυτόν τον τομέα εντάσσονται η μισθοδοσία, τα οδοιπορικά έξοδα, τα οχήματα κίνησης στο ύπαιθρο και ο εξοπλισμός γραφείου των Δασικών Υπαλλήλων.
2) Το ΠΔ 126/86 πρέπει να καταργηθεί αμέσως. Οι δασεργάτες θα εκτελούν όσο το δυνατόν περισσότερες εργασίες με δίκαιο εργομίσθιο ανά μονάδα παραγωγής και επιπλέον προσαυξήσεις ανάλογα με τις αντιξοότητες εργασίας βάσει χρονικών και εργονομικών μελετών. Έτσι θα σταματήσουν και οι τρομερές καταστροφές στα δημόσια δάση που προκάλεσε αυτό το ΠΔ.
Τα έσοδα από τις πωλήσεις ξύλου θα εισρέουν σε ειδικό Δασικό Ταμείο με κωδικό κατά Δασαρχείο.
3) Οι πάσης φύσεως χρήστες για προϊόντα, λειτουργίες και υπηρεσίες (θηράματα, ψάρεμα σε υδάτινα ρεύματα, βοσκή, παραγωγή-προμήθεια νερού, επισκέψεις και περιηγήσεις σε δασικά συμπλέγματα, εθνικούς δρυμούς, δασικά αποθέματα, παρθένα δάση κλπ) θα πληρώνουν ειδικά τέλη, μετά από σχετική οικονομική αξιολόγηση και εκτίμηση του ύψους αυτών. Τα έσοδα θα εισρέουν επίσης στο ως άνω ειδ. Δασ. Ταμείο κατά Δασαρχείο.
4) Αυτοψίες, γνωμοδοτήσεις, μελέτες και άλλες δραστηριότητες των Δασικών Υπηρεσιών, που γίνονται μετά από αίτημα Ιδιωτών, Επιχειρήσεων, ΟΤΑ, άλλων Δημοσίων Υπηρεσιών και Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού ή Δημοσίου Δικαίου θα πρέπει να χρεώνονται τουλάχιστον με το κόστος απασχόλησης υπαλλήλων και μέσων των Δασ. Υπηρεσιών.
5) Μεσοπρόθεσμα μπορούν να αυξηθούν τα έσοδα του Ειδικού Δασικού Ταμείου σε κάθε Δασαρχείο με ενοικίαση μικρών ή μεγάλων δασικών εκτάσεων, οι οποίες ζητούνται για ειδικές χρήσεις, επιχειρήσεις, καλλιέργειες, εξόρυξη μαρμάρων, πετρωμάτων ή υλικών οικοδομών, άμμου, συλλογή μανιταριών, καλλωπιστικών κλάδων και θάμνων κλπ.
6) Μακροπρόθεσμα μπορούν να παραχθούν σημαντικά έσοδα με φυτεύσεις σε καλούς τόπους ταχυαυξών κωνοφόρων και πλατυφύλλων με πολύ υψηλή απόδοση 20-30 κυβ. μέτρα ξύλου κατ΄ έτος και ha σε 15-30 έτη, καθώς επίσης με την εγκατάσταση ταχυαυξών ενεργειακών φυτειών και την συμμετοχή σε βιομηχανίες παραγωγής ενέργειας.
7) Ένας τομέας που υπόσχεται υψηλές αποδόσεις είναι η προώθηση της παραγωγής μη ξυλωδών δασικών προϊόντων, που εκτός από την ρητίνη στη Χαλέπιο Πεύκη, μπορούν να είναι καλλιέργειες φυτών για αιθέρια έλαια, για φαρμακευτικά φυτά όπως η παραγωγή ισχυρών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων από εσωτερικό φλοιό ιτάμου (Taxol) και από φλοιό – κλαδίσκους σημύδας (Betulin), καθώς επίσης η παραγωγή φυσικού φελλού από φυτείες φελλοδρυός (Quercus suber) σε κατάλληλους δασικούς σταθμούς, όπως στην Ισπανία και Πορτογαλία.
Τέλος νομίζω ότι έχουμε πολλές δυνατότητες δασοπονικής ανάπτυξης, πέραν του σημερινού περιορισμένου πλαισίου δασοπονικών δραστηριοτήτων, με κατάλληλη προετοιμασία, μελέτη και ενεργοποίηση όλων των δασικών φορέων (Κράτους, Δασ. Υπηρεσίας, Πανεπιστημίων, Ινστιτούτων Δασ. Ερευνών, ΤΕΙ, δασοκτημόνων, ιδιωτών και επιχειρήσεων), οι οποίοι με την καλλιέργεια μιας στενής συνεργασίας μπορούν να αποκομίσουν πολλά κοινά οφέλη με συνεργικές αλληλεπιδράσεις και πολύ θετικά αποτελέσματα για όλο το Δασοπονικό Σύστημα της χώρας μας.
Σας ευχαριστώ πολύ
